Op zaterdag 11 februari 2023 verzamelde wandelgroep 10+ van Stadsdorp Gracht en Straatjes zich bij de pont naar de Buiksloterweg voor een wandeling door Noord. Het was bewolkt, maar droog en later deed de zon steeds meer van zich zien en spreken.

Na ons eerst te hebben verbaasd over de talrijke nieuwbouwprojecten in Noord, betraden wij de Van der Pekbuurt, het eerste tuindorp op onze wandeling. Aan het eind van de eerste wereldoorlog is deze wijk ontworpen door Jan Ernst van der Pek (1865-1919): laagbouw van meestal twee verdiepingen met veel ruimte en ook wat groen. Van der Pek had al in de jaren ’90 complexen arbeiderswoningen getekend voor het noordelijk deel van de Jordaan.



Na de invoering van de Woningwet 1901 ontwierp hij de eerste woningwetwoningen. Dat alles was nog steeds in vier woonlagen. Gestimuleerd door ir. Arie Keppler, vanaf 1915 directeur van de Gemeentelijke Woningdienst, ging hij in dit tuindorp huizen in twee etages bouwen. Het resultaat heeft hij niet meer gezien, hij stierf in 1919, maar de buurt is als hommage aan hem de Van der Pekbuurt genoemd. De huizen waren vooral bedoeld voor arbeiders, werkzaam in de industrie en op de scheepswerven van Noord. Die aanwezigheid van industrie is de inwoners wel duur komen te staan.

De in Noord gevestigde Fokkerfabrieken waren op 17 juli 1943 doelwit van een zwaar Amerikaans bombardement: Fokker werd gemist, maar de Van der Pekbuurt vol geraakt met als direct gevolg meer dan 150 doden.
Het nabij gelegen Disteldorp was wel een van de oudste tuindorpen van Noord, gebouwd in 1918-1919 en ontworpen door het duo Boeijenga en Mulder (ook verantwoordelijk voor Tuindorp Oostzaan). De huizen van Disteldorp, in opdracht van de gemeente gebouwd, waren oorspronkelijk bedoeld als noodwoningen, na maximaal 35 jaar zouden ze worden verwijderd. Maar gelukkig staan ze er nog, na twee renovatieronden en groot verzet van de bewoners in de jaren ’90 tegen sloopplannen.

Via het Noorderpark bereikten we de Buiksloterdijk en hielden we een korte lunchpauze bij de vlak achter de dijk gelegen kerk van het vroegere Buiksloot (in 1609 gebouwd op de fundamenten van een vroegere kapel en in zijn huidige vorm daterend van 1710). Verder ging het langs de al uit de dertiende eeuw daterende Waterlandse Zeedijk, eerst Buiksloterdijk, verderop Landsmeerderdijk en (voor ons) aan het eind Oostzanerdijk. Via een lange trap dalen we af van de dijk en onderaan de trap is het een geschikte plek om even stil te staan bij de overstroming die Tuindorp Oostzaan op 14 januari 1960 trof.



In de vroege ochtend van die dag brak de dijk langs Zijkanaal H door en stroomde het water de laaggelegen polder in om uiteindelijk ook het tuindorp te bereiken, waar het water in de diepst gelegen gedeelten wel tot 1,70 meter hoog kwam te staan. De hele wijk (zo’n 10.000 mensen) werd geëvacueerd en pas na twee weken konden de bewoners weer terug, om te constateren dat er van hun spullen niet veel meer bruikbaar was.

Na de koffie op het Zonneplein was er nog één stop en wel bij het borstbeeld van ir. Arie Keppler (1876-1941) aan het Aldebaranplein (het is wel duidelijk [?] dat we in de buurt van de hemellichamen waren).



Keppler, die in 1905 inspecteur bij het Amsterdamse Bouw- en Woningtoezicht werd, was sterk beïnvloed door het vooral in Engeland van de grond gekomen tuinstadmodel van Ebenezer Howard (1850-1928). Werden de eerste woningwetwoningen nog in grote en hoge complexen uitgevoerd, later ging men, vooral onder invloed van Keppler, veel lager en ruimer bouwen, met als vroeg resultaat Disteldorp en later de Van der Pekbuurt en Tuindorp Oostzaan. Keppler was met de volkshuisvestingswethouders Wibaut en De Miranda de grote man van het bouwen voor grote Amsterdamse bevolkingsgroepen in het interbellum. Floor Wibaut – bij gemeenteraadsverkiezingen prees de SDAP hem aan met de leus ‘Wie bouwt? Wibaut!’ – was overigens een zwager van Keppler. En het beeld is in 1999 gemaakt door Constance Wibaut, een kleindochter van Floor.

Op de terugweg namen we een andere pont, nu naar het Pontsteigergebouw, om via o.a. Van Diemenkade en IJ-dock weer bij het Centraal Station uit te komen. Twaalf kilometer gelopen, met weer talrijke verrassingen in eigen stad.

De volgende wandeling zal zijn op zaterdag 25 maart 2023.